Vervolg van het tweeluik over antibiotica in de Koihobby deel 1
Hoe te handelen
Bij verdenking van een bacteriële infectie is het van het grootste belang om niet af te wachten. Als de hobbyist een Koidokter raadpleegt voor een consult is dat de kortste en snelste weg. Hier hangt wel een prijskaartje aan, maar met kostbare of zeer dierbare vissen is dit zeker de overweging waard. Gelukkig zijn er ook vrijwillige adviseurs of dealers met kennis van zaken waar u een beroep op kunt doen, zij kunnen helpen om te kijken of er inderdaad sprake is van een infectie en daarbij adviseren hoe te handelen.
Werkwijze
Het is in eerste instantie belangrijk om via bacteriologisch onderzoek vast te stellen om welke ziekteverwekkende bacteriën het gaat. Tot voor kort was de meest gebruikte methode het afnemen van een swab. Hiermee wordt een monster genomen van het rand van het ontstoken gebied. (dit kan een hobbyist eventueel prima zelf doen). Deze “swab” wordt daarna opgestuurd in een transportkoker gevuld met bewaarmedium. De bacteriën kunnen hierin enkele dagen overleven. Maar heel vaak is zo ’n swab enigszins verontreinigd en zullen al tijdens het transport andere snelgroeiende bacteriën dit monster beïnvloeden. Hierdoor wordt het veel moeilijker om bij aankomst in het laboratorium, in de vervolgprocedure een juiste diagnose te stellen.
Andere werkwijze
Een betere methode is om ter plaatse een afstrijkje met een steriele öse (entoog-naald) uit de wondrand op een agarplaat (voedingsbodem) over te brengen. Hiervoor is een vastgestelde werkwijze. Deze afgeënte agarplaten wordt daarna opgestuurd (naar bv. het WUR) en bij aankomst direct in de broedstoof geplaatst bij een temperatuur van 22 graden Celcius. Na 48 uur tot een week kan worden vastgesteld welke bacteriën de infectie veroorzaken. Hierna wordt er een antibiogram gemaakt. De bacteriën worden daarbij in aanraking gebracht met verschillende soorten antibiotica, daarbij kan worden vastgesteld welke het meest effectief werkt tegen de ziekteverwekkende bacterie.
Koidokter aangewezen als voorschrijver
Hier komt dan toch de Koidokter weer in beeld want alleen hij of zij mag een recept uitschrijven voor het vastgestelde werkzame antibioticum. Ook moet worden bepaald wat de beste behandelmethode in de betreffende situatie is. Het toedienen van een injectie is een specialistische handeling. Daarom is het heel erg belangrijk om tijdens dit hele proces een nauw contact te onderhouden met de specialist.
Sommige “meer” ervaren hobbyisten durven hun eigen vissen wel te injecteren, maar bewandel hierbij wel de juiste weg.
Resistentie
Helaas wordt dit geneesmiddel te vaak onnodig voorgeschreven en onzorgvuldig gebruikt omdat er geen tijd wordt genomen voor het maken van een antibiogram! Er wordt te snel naar een breedspectrum antibiotica gegrepen. Het ongelofelijke aanpassingsvermogen van bacteriën zorgt ervoor dat ze antibiotica kunnen inactiveren, buitensluiten of afbreken. Volgens de nieuwste inzichten kunnen niet resistente bacteriën zelfs een behandeling met antibiotica overleven als er genoeg resistente bacteriën in dezelfde omgeving aanwezig zijn. De ongevoelige (resistente) bacteriën zijn in staat om het antibioticum op te nemen en onschadelijk te maken, waardoor de niet resistente (gevoelige) bacteriën zich toch kunnen vermenigvuldigen.
Na onderzoek is gebleken dat in bijna al het afvalwater wat na zuivering weer in het oppervlaktewater terecht komt resistente bacteriën aanwezig zijn.
Bewustwording
Door verkeerd gebruik worden schadelijke bacteriën steeds minder gevoelig voor de werking van antibiotica, daardoor wordt het een groot probleem om wereldwijd infecties afdoende te bestrijden. Jarenlang is antibiotica te pas en te onpas gebruikt en daar plukken we nu de vruchten van. De resistentie van bacteriën gaat momenteel sneller dan het ontwikkelen van nieuwe soorten antibiotica. Hierdoor lopen mens en dier gevaar omdat we op het punt staan de ziekteverwekkende bacteriën niet meer de baas te kunnen. Dit is een zeer ernstig en serieus probleem!
Wat kunnen we tegen antibiotica-resistentie doen?
De snelheid waarmee de ongevoeligheid zich ontwikkelt is voor een gedeelte onze eigen verantwoordelijkheid. Er is een verband tussen gebruik en resistentie, we zouden veel bewuster met antibiotica moeten omgaan. Ook is het ontzettend belangrijk om de ziekteverwekkende bacteriën tijdens een behandeling allemaal uit te schakelen. Als men te vroeg stopt of niet de juiste dosering toedient, bestaat de mogelijkheid dat de sterkste bacteriën overleven. Juist deze zullen resistentie opbouwen en doorgeven.
Belangrijk!
Het is van het grootste belang dat de breedspectrum antibiotica pas worden ingezet als de smalspectrum antibiotica niet meer effectief zijn. Ook wordt het zelfhelende vermogen en de weerstand van Koi wel eens onderschat en daardoor wordt er te snel naar het laatste redmiddel gegrepen. Het gebruik van probiotica (micro-organismen met een gezondheid bevorderende werking) wordt nog te weinig ingezet, terwijl dit positieve resultaten geeft. Deze probiotica consumeren immers dezelfde voedingsstoffen als de ziekteverwekkende bacteriën en gaan daarmee de concurrentie aan.
Virussen en schimmels
Verreweg de meeste infecties worden veroorzaakt door virussen. De uiterlijke kenmerken en symptomen van de verschillende infecties zijn lastig te onderscheiden.Tegen virusinfecties en infecties veroorzaakt door schimmels of parasieten zijn antibiotica niet werkzaam! In de praktijk is er wel vaak sprake van dubbelinfecties.
Vaccinaties en toekomst
De wetenschap staat niet stil en hopelijk worden er vaccins ontwikkeld waarmee ook Koi preventief kunnen worden behandeld. Bij een vaccinatie wordt er een sterk verzwakte bacterie in het lichaam geïnjecteerd. Dit levert een reactie op van het immuunsysteem. Als de Koi daarna opnieuw in aanraking komt met dezelfde bacterie zijn er reeds antistoffen aangemaakt en zal het afweermechanisme sneller kunnen reageren.
Terughoudendheid bij het gebruik van antibiotica heeft aangetoond dat de resistentie van bacteriën ook weer kan dalen doordat de bacteriën minder frequent in aanraking komen met deze middelen.
- Aan de Universiteit van Amsterdam is kortgeleden een onderzoeksmethode ontwikkeld om sneller naar het antibacteriële werkingsmechanisme in bacteriën te kijken.
- Momenteel wordt er aan de Rijksuniversiteit in Groningen gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe klasse antibiotica.
- Onder andere aan de Universiteit van Wageningen wordt onderzoek gedaan naar virussen die bacteriën kunnen vernietigen. Dit worden bacteriofagen genoemd. Deze zogenaamde fagen zouden in de toekomst misschien kunnen helpen in de strijd tegen bacteriën die al resistent zijn geworden.
- Er ontstaan nieuwe zienswijzen over de toepassing van antibiotica. Denk daarbij aan de duur van een kuur.
- Er wordt onderzoek gedaan naar de bacterie die in een inactieve stand ongevoelig is voor antibiotica.
- Onderzoek naar het effect van “met antibiotica” vervuild afvalwater op de volksgezondheid.
Hopelijk dragen al deze onderzoeken bij aan een toekomst waarbij we de ziekteverwekkende bacteriën met succes kunnen blijven bestrijden.
De overheid
Onze minister van volksgezondheid Edith Schippers* heeft antibiotica-resistentie in Nederland en de Europese Unie vier jaar geleden op de agenda gezet. In 2016 heeft ze maatregelen gepresenteerd om resistentie terug te dringen. Er zijn extra subsidies ter beschikking gesteld voor onderzoek naar nieuwe antibiotica. Bovendien wil de minister graag afspraken maken met dierenartsen en veehouders. Het gebruik van antibiotica zou in deze sector uitzondering moeten zijn.
Ten slotte
Antibiotica is niet selectief in zijn werking! Probeer gezonde vissen daarom niet in aanraking te laten komen met deze middelen. Behandel alleen na een deskundig onderzoek en advies! Probeer de vijver voor een totale waterbehandeling te behoeden omdat er dan ook een aanslag wordt gepleegd op de nuttige filterbacteriën. Een behandeling in een quarantainebak die in een ideale situatie verwarmd kan worden heeft hierbij de voorkeur. Een antibiotica-injectie is in de meeste gevallen het meest effectief! Daarnaast kan er nog een wondbehandeling plaatsvinden met een bijpassende zalf.
De praktijk
Als er een koidokter langs komt voor een consult, zal er in de praktijk toch heel vaak gekozen worden voor een breedspectrum antibiotica. Dit is geen onwil van de specialist, maar meer een samenloop van het verwachtingspatroon van de Koi eigenaar, de tijd en het kostenplaatje. Regelmatig wordt professionele hulp te laat ingeschakeld!
Tip!
Probeer vooral de weerstand van de Koi te verhogen door een stabiele schone leefomgeving te creëren. Denk daarbij aan de juiste voeding en kijk naar de balans in de vijver, de hoeveelheid Koi, hun lengte en de beschikbare leefruimte.
Minder vissen = minder vervuiling en belasting van de waterkwaliteit = met als gevolg…minder problemen!
Dit artikel heeft ook in KoiWijzer gestaan en is aangeleverd door de Adviesgroep Koi en vijver.
Tekst: Alie de Boer
Foto’s: Alie de Boer, Dr.ir. Olga Haenen (WBVR van WUR), Joop van Tol (KoiToday.nl)
Bronnen:
Pharm. weekblad 18 november 2016
Nemo kennislink 28 december 2016
Dr. ir. Olga Haenen (WBVR van WUR)
* ten tijden van publicatie was Edith Schippers minister van Volksgezondheid
