Het kleurenpallet van je waterballet

Chromatografie (van Grieks: Χρώμα (chroma) = kleur; γραφειν (grafein) = schrijven) is een scheidingstechniek waarmee mengsels van verschillende stoffen gescheiden kunnen worden in hun samenstellende componenten. Het principe waarop chromatografie berust is ontdekt door de Russische bioloog Michail Tsvet. In 1906 probeerde hij verschillende plantpigmenten van elkaar te scheiden. Dit zijn gekleurde verbindingen, vandaar de naam chromatografie. Het principe wordt gebruikt bij onder andere onderzoeken naar kleurstoffen in voedingsmiddelen. Beter dan deze uitleg van Wikipedia het beschrijft kan ik het niet maken. In deze blog zul je lezen wat chromatografie dan in hemels naam met de Koihobby te maken heeft.

“Mensen die regelmatig hun waterwissels uitvoeren met drinkwater, hoeven zich over het algemeen niet druk te maken over de andere parameters”

Laatst kreeg ik een uitnodiging om aanwezig te zijn bij een meeting van de organisatie van de KikaKataCup. Een van de andere aanwezigen was Marcel Berghmans, fervent Koiliefhebber en bovenal werkzaam in de wereld van de analytische apparatuur. (Marcel publiceerde in NVN blad KOI nummer 96 een artikel over het gebruik van nitraathars en legde daarin ook het gebruik van ionchromatografie uit. Onderstaande foto’s zijn afkomstig uit dat artikel.) Vanuit die hoedanigheid heeft Marcel ook een rol tijdens de verlotingsdag van de KikaKataCup. Hij biedt daar aan hobbyisten de mogelijkheid om hun vijverwater te testen. Niet met staafjes of met druppels maar door middel van ionchromatografie. Met deze techniek kunnen analieten worden gescheiden op basis van ion interacties met de stationaire fase die de tegengestelde lading heeft. Dat is natuurlijk een mooi vervolg op de serie die ik vorig jaar startte over watermetingen. Tijd voor een vraaggesprek met Marcel.

Jeroen: Marcel, in mijn serie over de beschikbare testsetjes heb ik mezelf weleens hardop de vraag gesteld wat van sommige tests nu de zin en de onzin was. Bij druppeltests zitten bijvoorbeeld flesjes voor gehaltes van ionen die mij (vanuit mijn achtergrond) wel bekend klinken maar waarvan ik niet weet wat de relatie tot de hobby is. Als jij een monster analyseert in de ionchromatograaf, wat kun je dan allemaal zien?

Marcel: Zoals je wellicht al heb kunnen lezen op het NVN forum probeer ik altijd t.o.v. ‘n referentie te meten. In ons geval is dat meestal drinkwater. Alhoewel Nederland beschikt over kwalitatief goed drinkwater kunnen de diverse waarden in Nederland behoorlijk varieeren. Mensen die aan de kust wonen zullen over het algemeen hogere Chloride waarden in hun drinkwater hebben dan bv mensen die in de Betuwe wonen (zoals ik). Ook nitraat waarden varieeren nog wel eens. Er zijn plaatsen in Nederland waar wel 20mg/L nitraat in drinkwater kan voorkomen; ver beneden de maximaal toegestane norm, maar toch. Als vijveraar is het streven om het Nitraat zo laag mogelijk te houden.De gewone koi liefhebber kan meestal volstaan met de beschikbare testsetjes. Als men bv de algemene hardheid wil weten nemen ze ‘n Gh setje en meten. Ik vind het interessant en heb vanwege mijn werk ook de mogelijkheid om een verdere specificatie te geven; Hardheid is de som van MG2+ , Ca2+ en Sr2+. Strontium wordt weggelaten omdat die maar in zéér lage hoeveelheden aanwezig is. Met ‘n testsetje meet je dus het totale, terwijl ik met de ionchromatograaf onderscheid kan maken tussen de diverse componenten die de hardheid veroorzaken.

“Kortom meten is weten, of je nou gebruikt maakt van ‘n testsetje of andere geavanceerde meetmogelijkheden.”

Jeroen: Waardes als nitraat en hardheid zijn waardes die voor de hobbyist als bekende parameters moeten klinken. Wat zijn nou typisch andere stofjes waar we niet snel bij stil staan?

Marcel: Een mooi voorbeeld is Fosfaat. Fosfaat zit niet in drinkwater en komt in de vijver vanuit het voer. Fosfaat is één van de redenen waarom alg groei zou kunnen plaatsvinden. We willen deze dan ook zo laag mogelijk hebben. Verleden jaar ‘n klein issue gehad met leverancier van koivoer. Op ‘n beurs was er ‘n speciale aanbieding (tegen ‘n superprijs) voor voer. Op de verpakking stond echter géén fosfaat gehalte vermeld. Doordat ik regelmatig heel nauwkeurig m’n waterwaardes meet kwam ik erachter dat na het voeren van dit voer ‘n plotselinge verhoging optrad van het fosfaat gehalte. Na diverse mailwisseling met leverancier gaven ze uiteindelijk toe dat dit speciale aanbiedings voer als het ware gemengd was met voer met ‘n hoger fosfaat gehalte.

Jeroen: Met andere woorden, als je na overschakelen op een ander voermerk ineens draadalg in je vijver gaat zien, dan is het heel goed mogelijk dat je met het nieuwe voer fosfaat in je vijver introduceert. Dat is informatie die voor velen weleens interessant kan zijn. Zijn er meer voorbeelden van ionen die we standaard in de gaten moeten houden?

Marcel: Mensen die regelmatig hun waterwissels uitvoeren met drinkwater, hoeven zich over het algemeen niet druk te maken over de andere parameters. De drinkwater maatschappijen zorgen ervoor dat stoffen die niet gewenst zijn er ook niet inzitten. Hier zijn over het algemeen strenge normen voor opgesteld. Alhoewel er genoeg voorbeelden zijn die toch erg lastig op te lossen zijn. Wat dacht je van hormonen in ons drinkwater (restanten van pillen en uitscheidingsproducten via urine en feaces ) kunnen de komende jaren wel eens gaan opspelen. Mensen die echter gebruik maken van grondwater (via bv eigen put) zouden eigenlijk altijd ‘n grondwater monster moeten laten onderzoeken. Dit water kan namelijk Bromide bevatten. Bromide is ‘n relatief onschuldig ion, komt vanaf de bergen in ons grondwater. Bromide in combinatie met ozon vormt het kankerverwekkende Bromaat!! De drinkwatermaatschappijen controleren hier zeer streng op en zullen ervoor zorgen dat dit niet in ons drinkwater zit. Maar wat bij de mensen die grondwater gebruiken en ‘n ozon installatie hebben! Kortom meten is weten, of je nou gebruikt maakt van ‘n testsetje of andere geavanceerde meetmogelijkheden.

Jeroen: Dank je voor de heldere uitleg Marcel. Ik ben benieuwd hoeveel mensen op 13 april een watermonster mee zullen nemen naar de KikaKataCup.