Het verschil:
Uit de kieuwen van Koi komt ammoniak. Ammoniak is een zwakke base. Dit betekent dat de pH iets zal stijgen. Ammoniak is giftig en vanaf 0,1 mg/l kan het gevolgen hebben voor de gezondheid van je Koi op lange termijn. Vanaf 0,4 mg/l kan het op korte termijn al schadelijke gevolgen hebben. Het meeste ammoniak wordt gelukkig direct omgezet naar ammonium. Ammonium is veel minder giftig.
Twee opvallende dingen bij dit scheikundig proces:
– Het verschil tussen ammoniak en ammonium is dat bij ammoniak drie waterstofatomen vastzitten en bij ammonium 4 waterstofatomen vastzitten aan het stikstofatoom. Uit het vijverwater wordt dus een H⁺deeltje onttrokken, hierdoor stijgt de pH.
– De pijlen staan twee kanten op. Het proces zal meer naar rechts zijn als er heel veel H⁺deeltjes zijn. Is de pH hoog, dan zijn er weinig H⁺deeltjes. Er zal dan meer ammoniak blijven of zelfs ammonium terug veranderen in ammoniak en zuur.
Is de pH van je vijverwater hoog dan heb je eerder kans op een ammoniakvergiftiging dan bij een lage pH. Bij een lage pH zal er veel meer ammonium gemaakt worden van het ammoniak. Er zijn immers H⁺deeltjes in overvloed om aan het stikstofatoom te binden. Daardoor is er minder ammoniak aanwezig.
Nu heb ik het nog niet over ammonia gehad. Dit is de verzamelnaam van ammoniak + ammonium in water. (Extra verwarrend is dat ammonia in het Engels ammoniak betekent. Veel sites worden verkeerd vertaald en dan worden de termen door elkaar gehaald). Ook de testsets zijn niet allemaal hetzelfde. De ene beweert ammonium te meten en de andere ammonia.
Nog een keer het verschil visueel tussen ammoniak, ammonium en ammonia.
Het testen van Ammoniak:
Er zijn verschillende manieren om de hoeveelheid ammoniak te meten. Drie manieren licht ik nu even toe.
Het Seneye meetapparaat meet een aantal waterwaardes. Zo meet het apparaat onder andere het ammoniak-gehalte (NH₃). Elke 30 dagen moet je een slide vervangen en dan meet hij elk half uur opnieuw de waarde. Hier tekent de computer dan een grafiek van. Het is leuk om te zien hoe je waarde (lichtjes) stijgt en daalt gedurende de dag.
De Hanna Checker HI700 Ammonia LR is een pocket fotometer. Een klein apparaat om de hoeveelheid ammoniak mee te bepalen. Je voegt een aantal druppel reagentia toe en het apparaat leest de verkleuring met een lichtbron.
De gemeten waarde is echter de NH₃-N. Weer iets anders!
NH₃-N is de massa aan stikstof binnen de hoeveelheid ammoniak. Hetgeen wat je meet vermenigvuldig je met 1,214 en je hebt de hoeveelheid ammoniak.
(N-atoom heeft een massa van 14u. H-atoom heeft een massa van 1u. Drie H-atomen hebben dus een massa van 3u. NH3 = 14+3= 17u.
Verhouding massa ammoniak staat tot stikstof = 17 : 14 = 1,214) Hanna Instruments heeft ook professionelere meetapparaten om de hoeveelheid ammoniak te meten. Ik denk vanwege de prijs dat de meeste hobbyisten niet hiervoor zullen kiezen. Ze hebben ook een pocket fotometer voor het meten van de hoeveelheid ammonium (Hanna Checker HI733).
De meeste hobbyisten gebruiken waarschijnlijk druppeltests. Vele merken leveren druppeltests. De verschillen onderling zijn klein. Enkele merken zijn: Sera, Tetra, Jbl, Colombo.
Vaak meten druppeltest ammonia (NH₃ + NH₄⁺). De meeste merken hebben 3 flesjes en van elk flesje moet je een aantal druppels toevoegen aan het testwater. Na een aantal minuten treedt er verkleuring op.
Wil je zo nauwkeurig mogelijk meten dan adviseren Sera en Jbl om het testwater eerst op kamertemperatuur te laten komen.
Wanneer er bij een druppeltest verkleuring op treedt, bij welke testset dan ook, moet je actie ondernemen en is er iets mis met je systeem en evenwicht.
Wil je ook precies de hoeveelheid ammoniak weten? De hoeveelheid ammoniak is afhankelijk van de pH en de temperatuur. Er zijn drie manieren die je verder helpen:
– Bij een testset zit er vaak een omrekentabel.
– Je klikt op de link: http://www.nvn-koi.nl/interactive/diverse_berekeningen/waterw/ammoniak.html
– Je rekent het zelf uit met de volgende formule 😉
In de formule moeten ammoniak en ammonia beide in mg/l en de temperatuur in graden Celsius ingevuld worden.
Soms zie je in gebruiksaanwijzingen de eenheid ppm staan in plaats mg/l. De afkorting staat voor parts per million en is voor oplossingen in water nagenoeg hetzelfde als milligram per liter.
Te veel ammonia(k) noemen we een ammoniakpiek. Gelukkig komen die niet zo veel voor in vijvers. Als het voorkomt is dit vaak vanwege het feit dat de filter zijn werking niet heeft gedaan. Dit kan door medicijngebruik, nieuwe filter of een pH-crash zijn.
In quarantainebakken en showvaten zie je het vaker voorkomen. Bij een ammoniakpiek kun je twee dingen doen:
-Heel veel water verversen.
-Zeoliet gebruiken. Dit is een gesteente die ammonium absorbeert. Na de piek weer eruit halen.
Ammoniakpieken zijn uiterst giftig, maar met snel handelen ook weer snel op te lossen.
Echter een nitrietpiek ligt op de loer!