Het 3 seconden geheugen van een goudvis. Feit of fabel?

Er wordt wel eens gezegd dat een goudvis maar een geheugen heeft van 3 seconden, en dat elk rondje in de goudvissenkom weer een nieuwe ontdekking is. Maar is dit eigenlijk wel zo, hebben ze zo’n kort geheugen dat ze niets kunnen leren? En hoe zit dat met karpers?

Onderzoekers uit Engeland hebben onderzocht of goudvissen kunnen leren (McAroe et al., Animal Cognition, 2015). Nu vraag je je misschien af hoe dat is onderzocht. Dit gebeurd met behulp van zogenaamd T-doolhof, zoals de naam al zegt, in de vorm van een T (zie afbeelding 1 hieronder).

De eerste vraag was of goudvissen kunnen leren waar ze voer kunnen vinden. Goudvissen werden op een vaste positie in het doolhof geplaatst. In de arm van het doolhof links, aan de muur kant van de testruimte, lag een heerlijk maaltje bloedwormen op ze te wachten. In de arm van het doolhof rechts, aan de kamer (open) kant van de testruimte, lag niets. De eerste keer dat een goudvis werd losgelaten ging deze op onderzoek uit in het doolhof, om uiteindelijk tot de ontdekking te komen waar het voer lag. Dit duurde ongeveer 70 seconden. In de keren erna, op opeenvolgende dagen, vonden de goudvissen steeds sneller waar het voer lag. Bij de laatste keer duurde dit ongeveer 20 seconden. Dat de goudvissen steeds sneller het voer konden vinden liet zien dat ze geleerd hadden waar het lag. Hadden ze maar een geheugen gehad van 3 seconden, zou het elke keer ongeveer 70 seconden duren voordat ze het voer hadden gevonden.

Het is een fabel dat goudvissen maar een geheugen hebben van 3 seconden

Dus, goudvissen hebben een goed geheugen. En karpers? Dat hebben ze ook onderzocht door te kijken of ze kunnen leren waar voedsel is (Mesquita et al. Behavioral Processes, 2015). Dit ging op een wat andere manier (zie afbeelding 2). De karpers werden in een bassin geplaatst met daarin twee kleine ruimtes, die óf rood óf geel was verlicht. In één van deze ruimtes, in het voorbeeld in afbeelding 2 met het gele licht, werd voer geplaatst. De karpers werden een aantal keer in het bassin geplaatst om te kijken of ze konden leren dat geel licht was geassocieerd met voer. En wat bleek? De karpers werden steeds sneller in het vinden van het voer, omdat ze geleerd hadden dat er bij het gele licht voer lag. Dus, ook karpers zijn in staat te leren. Interessant was dat er ook een groep van de getest karpers niet naar de kleur keek, maar gewoon naar één van de kleine ruimtes zwom en wanneer ze daar geen voer vonden, vlug naar de andere ruimte zwom. Deze karpers hadden ook geleerd hoe ze snel het voer konden vinden, maar net op een andere manier.

Dus als de Koi in onze vijvers al bij de voerautomaat hangen vlak voordat er voer komt, of al aan komen zwemmen als we alleen nog maar de achterdeur van het huis hebben geopend, komt dat gewoon omdat ze dat geleerd hebben. Dus met een beetje geduld, zouden we onze Koi nog wel eens wat kunnen leren.

We kunnen onze Koi dus nog wel eens wat leren

Dat Koi een goed geheugen hebben, heeft ook Engel ondervonden. Hij wilde een aantal goudwindes uit de vijver halen, omdat deze de Koi zenuwachtig maakten. Om dat te doen ging hij gewapend met een haakje met een stukje brood er aan bij de vijver zetten, om zo de goudwindes te vangen. Engel had toentertijd 6 windes en 5 Koi. Deze lieten zich niet met een net vangen, want er zaten toen ook nog veel waterplanten in de vijver. De Koi mochten natuurlijk niet bijten. De eerst 5 windes lieten zich prima vangen, maar daarna ging het minder eenvoudig. Bij een nieuwe poging ving Engel per ongeluk een Koi. Nadat het haakje was verwijderd (en Engel’s hartslag weer wat was gedaald), zwom de Koi weer vrolijk rond. Echter toen Engel in de komende dagen weer ging ‘vissen’ naar de goudwindes en het haakje weer in het water hing was er geen vis te bekennen. Die gingen direct  naar de bodem en kwamen pas weer naar voren als het haakje uit het water was. Ze hadden dus geleerd dat het haakje werd gebruikt om de vissen uit het water te halen, en vermeden deze dus.Na enkele weken was dit nog zo, tot in een ultieme poging met een net de Winde er toch uit ging